Voorkom burn-out

Vrijwel dagelijks word ik geconsulteerd door mensen die burn-outverschijnselen hebben. In hoofdzaak draait het om zeven groepen.

De eerste groep betreft 'gedwongen' perfectionisten die carrière willen maken, veel verantwoordelijkheidsgevoel hebben en vanwege hun perfectionisme geen fouten willen maken.

De tweede groep bestaat uit mensen bij wie de omstandigheden op het werk zijn veranderd en die daar niet mee om kunnen gaan. Zoals een andere chef, ellebogenwerk van collega's, nieuwe verantwoordelijkheden en te hoge werkdruk.

De derde groep betreft mensen die hard werken en thuis veel spanningen hebben of een persoonlijk verlies moeten verwerken, waardoor ze geen enkele ontspanning kunnen vinden en zich door dit alles nauwelijks nog kunnen concentreren.

De vierde groep zijn mensen met een slecht tijdsbesef, die alles uitstellen, met alles te laat zijn, daardoor onoverzichtelijke problemen op zich af zien komen en als gevolg daarvan het overzicht verliezen.

De vijfde groep betreft mensen die hun hele leven veiligheid gecreëerd hebben, posities hebben veilig gesteld, financieel onafhankelijk zijn en een stevige thuisbasis hebben en plots geconfronteerd worden met onveiligheid als morele chantage, bedreigingen, driehoeksverhouding van partner, stalking etc.

De zesde groep voelt zich altijd verantwoordelijk voor anderen. Deze mensen kunnen nooit nee zeggen, hebben moeite om zich te uiten, voelen zich makkelijk schuldig, onthouden alles wat er fout gaat en blijven eindeloos piekeren.

De zevende groep bestaat uit uitermate gedreven mensen die het jammer vinden dat een dag maar 24 uur heeft. Ze verzetten bergen en zijn in betrekkelijk korte tijd tot grootse dingen in staat. Zelfs tijdens de vakantie worden gsm en laptop meegenomen om nog een aantal zaken te kunnen regelen en op de golfbaan kan men de telefoon niet uitzetten. Deze mensen werken zes dagen per week op dubbele snelheid.

Deze column gaat over 'gedwongen' perfectionisme en verantwoordelijkheidsgevoel. De belangrijkste oorzaak van burn-out.

Geen fouten willen maken
Het valt mij op dat gedwongen perfectionisten hun perfectionisme richten op: het NIET willen maken van fouten. Perfectionisme is een goed streven. Echter, de wens is in dit geval gefixeerd op wat iemand NIET wil, waardoor de kans op dubbele controles groot wordt. In dit geval betekent dat bijna twee keer harder werken. Het woordje 'niet' zou daarom absoluut uit de denkstructuur verwijderd dienen te worden. Wanneer ik zeg: 'Denk niet aan een olifant', ziet iedereen een olifant voorbijtrekken. Het perfectionistisch streven zou daarom gericht mogen zijn op: 'Ik doe mijn best om alles goed te doen en maak ik dan toch een fout dan wil ik die fout benutten om mijn leerproces te versnellen.'

Onderbewuste belevingswereld
Het perfectionisme van gedwongen perfectionisten wordt afgedwongen door kleine foutjes in de onderbewuste belevingswereld. In het onderbewuste beleven zij allerlei doemscenario's van wat de gevolgen kunnen zijn van een foutje. Ze zijn als het ware gefocust op het voorkomen van de gevolgen van fouten. Daardoor ontstaat een tunnelvisie en verlies van overzicht.

Prima perfectionisme
Perfectionisme is prima, zolang dat gericht is op een positief doel. Een Formule 1-coureur is zo'n perfectionist. Hij houdt zich alleen bezig met vragen als: hoe kan de auto zo goed mogelijk worden afgesteld - hoe rijd ik mijn lijnen - hoe spaar ik mijn banden - hoe kan ik winnen? Zou een Formule 1-coureur een gedwongen perfectionist zijn, dan zou hij zich met dingen bezig houden als: stel dat er olie op de baan ligt en ik zie het niet wat dan? Wat als mijn auto tijdens de start stil blijft staan en iedereen op mijn auto knalt? En wanneer ik in de bocht een stuurfout maak, dan kan ik de winst wel op mijn buik schrijven. Of hij zou denken: ik wil beslist voorkomen dat ik wordt aangereden door een andere coureur en ziet zichzelf al in het ziekenhuis liggen met een dwarslaesie.

Gedwongen perfectionisme komt bij Formule 1-coureurs echter niet voor. Omdat zij op die wijze nooit tot enige prestatie kunnen komen en waarschijnlijk al in een eerder stadium zouden verongelukken.

Nieuwe lijfspreuk
Zo gaat het ook in ons dagelijks leven. De lijfspreuk voor gedwongen perfectionisten dient daarom te worden: mijn denken en handelen is uitsluitend gericht op wat ik wél wil en gaat er toch iets mis, dan kan ik er van leren en alsnog sneller mijn doel bereiken.